عمق میدان چیست

عمق میدان، عبارت است از گستردگی محدوده‌ای که جلوتر یا عقب‌تر از سوژه ی اصلی، فوکوس هستند و مقدار معینی از میدان دید لنز که در آن تصاویر بصورت کاملاً واضح ثبت می‌شوندعمق میدان ناحیه ای است که تمام عناصر موجود در آن، در عکس واضح باشند.هر چه عمق میدان بیشتر باشد ،ناحیه واضح در اطراف(جلو و پشت) نقطه فوکوس بیشتر است.در عکسی که عمق میدان آن کم است، ممکن است ناحیه پشت(یا جلو) نقطه فوکوس دوربین ،محو شود.

کنترل عمق میدان وضوح

یکی از عوامل جلوه سازی و ایجاد انفراد سوژه در کادر مورد عکاسی، عمق میدان وضوح است. این عمل گاه با افزایش و گاه با کاهش عمق میدان بدست می‌آید. کنترل عمق میدان وضوح در عکاسی به عوامل زیر بستگی دارد:

 

بازدید ادامه مطالب با کلیک روی این مطلب

عمق میدان

 

فاصله سوژه تا دوربین عکاسی.

دیافراگم و PIN HOLE.

فاصله کانونی لنز.

قانون شایم فلوک.

فاصله سوژه تا دوربین عکاسی

هرچه فاصله سوژه از دوربین افزایش یابد، عمق میدان نیز افزایش خواهد یافت. این کار، بدون در نظر گرفتن نوع لنز و درجه دیافراگم انجام می‌گیرد. افزایش عمق میدان به تناسب، در لنز واید و درجه‌های بسته دیافراگم بیشتر، و بالعکس در لنز تله و درجه‌های بازترِ دیافراگم، کمتر خواهد بود. فرمولی که در زیر ذکر می‌شود، به ما کمک می‌کند تا میزان عمق میدان وضوح دلخواه خود را در لنزهای نرمال محاسبه نمائیم.

D=2(Ap x pp)/ Ap + pp

در این فرمول D نشان دهنده عددی است که برای بدست آوردن عمق میدان وضوح مابین نقاط Ap و pp، روی حلقه فوکوس لنز باید لحاظ شود.

دیافراگم و سوراخ‌سوزنی

ما می‌توانیم با بستن دیافراگم (انتخاب اعداد بزرگتر) به عمق میدان وضوح بیشتری دست یابیم. اما باید بدانیم که این افزایش، تابع فاصله کانونی لنز نیز می‌باشد. جداول مندرج در روی لنزها، که بصورت اعدادی قرینه ثبت شده‌اند میزان عـــمق میدان را نشان می‌دهند، ولی بـــاید در نظر داشته باشیم که این جـــداول تا زمانی معتبر هستند که لنز مستقیماً روی دوربین سوار شده باشد. در صورت استفاده از لوازمی مانند: مبدل تله – Tele convertor یا حلقه گسترش فاصله کانونی – Extension tube، این جداول دیگر معتبر نخواهند بود. استفاده از دیافراگم‌های بسیار کوچک نیز، که به سوراخِ سر سنجاقی (Pin hole) معروف هستند، باعث افزایش شدید عمــــق میــدان می‌شوند. این دیافراگم‌ها معمولاً بصورت صفحات فلزی با سطح سیاه و مات و بصورت دست ساز توســــط عکاس ساخته می‌شوند، و بر روی حلقه‌هایی همچون حلقه‌های فیلترها که در جلوی لنز دوربین نصب می‌شوند، تعــــــبیه شده و روی لنز سوار می‌گردند. اندازه این دیافراگم‌ها، بطور ساده قابل محاسبه بوده که لزوم محاسبه آن در نورسنجیِ سوژه اهمیت پیدا می‌کند. کاهش عمق میدان نیز کابردهای خاص خود را دارد. در تصاویر روبرو با کاستن عمق میدان اهمیت سوژه بارزتر، نمایان شده‌است.

 

 

فاصله کانونی لنز

لنزهای واید از نظر عمق میدان وضوح بی نظیرند. معروف ترین لنز وایدی که هر عکاسی آنرا برای ثبت وضـوح عالی، در فاصله بی نهایت ستوده‌است، لنز ۱۸ میلیمتری تاکومارپنتاکس ژاپن است که با چهار عدسی و ۱۱ = f برای دوربینهای ۳۵ ملیمتری با گیره لنز k ساخته شده‌است. البته فراموش نکنیم که موضوع بحث ما کنترل عمق میدان وضوح است و نه افزایش آن. چرا که همیشه مطلوبِ عکاس افزایش عمق میدان نبوده و گاهی کاهش آن مد نظر می‌باشد. مثلاً در عکاسی پرتره و همچنین در مواردی که ایجاد انفرادسوژه از محیط مورد نظر است، تقلیل عمق میدان وضوح موجب برجستگی و ابلاغ اهمیت سوژه به بینده خواهد شد.

 

 

شایم فلوک

آقای تئودور شایم فلوک که یک نظامی و منجم اتریشی بود، جهت بدست آوردن حداکثر عمق میدان برای عکسهای هوائی که از بالون برای ارتش تهیه می‌کرد، متوجه شد که اگر سطح لنز، در حالتی قرار گیرد که نیمساز زاویه سطح فیلم و سوژه باشد، حداکثر عمق میدان (از چند سانتیمتری جلوی لنز تا بینهایت) بدست می‌آید. ایشان این کشف خود را در سال ۱۹۰۴ در وین اعلام عمومی نمودند و از آن به بعد این اصل به نام خودشان (قانون شایم فلوک) در جهان مطرح است.در دوربین قطع بزرگ با استفاده امکانات شیفت و تیلت که در بدنه آنها وجود دارد این کار صورت می‌گیرد و در دوربین‌های ۱۳۵ و ۱۲۰ آداپتورهایی طراحی شده‌است که مابین لنز و بدنه دوربین قرار می‌گیرد و این امر را ممکن می‌سازد.

 

 

ابزار کمکی

گاهی لازم است برای تنظیم عمق میدان در یک عکس از ابزار کمکی استفاده کنیم که با ایجاد تغییر در متغیرهای نوردهی کمک می‌کنند عمق میدان مورد نظر در عکس ثبت شود.

فیلترهای ND

فرض کنید در زیر آفتاب شدید می‌خواهیم از جسمی عکسبردای کنیم، و فضای اطراف سوژه پر از عناصر دیدگانی است، و در صورت ثبت واضح آنها بر روی فیلم، تصویر سوژه مورد نظر ما در آن میان به چشم نیامده و منظور ما پنهان خواهد بود. در این صورت چاره‌ای جز بازکردن دیافراگم به منظور کاهش عمق میدان نداریم. ولی نور موجود صحنه حتی با سرعت شاتر ۲۰۰۰/۱ ثانیه نیز برای ثبت یک اکسپوز کم عمق زیاد بوده و این کار غیر قابل انجام است. در این حالت ما راهی جز کاهش نور ورودی نداریم. این کار در هر نوع فیلم و اسلاید با فیلترهای (ND (Neutral Density امکان پذیر می‌باشد. فیلترهای ND فیلترهای خاکستری رنگی هستند که جز گاهش نور ورودی هیچ تاثیری بر تنالیته رنگ‌ها ندارند.

انباشتن فوکوس

بسیاری از نرم‌افزارهای ویرایش دیجیتالی مانند آدوبی فتوشاب و یا گیمپ ٬ قابلیت ترکیب سلسله‌ای از عکسهایی که از یک موضوع و در فاصله‌های فوکوس متفاوت گرفته شده‌اند٬ را برای اضافه کردن عمق میدان بصورت مصنوعی را دارند. این شیوه که به Focus Stacking نیز شهرت دارد٬ معمولاً برای اضافه کردن عمق میدان در عکاسی ماکرو که قالبا به دلیل فاصله فوکوس بسیار نزدیک٬ دارای عمق میدان بسیار کمی هستند استفاده می‌شود.

 

 

عمق میدان در عکاسی

عمق میدان ناحیه ای است که تمام عناصر موجود در آن، در عکس واضح باشند.هر چه عمق میدان بیشتر باشد ،ناحیه واضح در اطراف(جلو و پشت) نقطه فوکوس بیشتر است.در عکسی که عمق میدان آن کم است، ممکن است ناحیه پشت(یا جلو) نقطه فوکوس دوربین ،محو شود.

عمق میدان یک تصویر توسط سه عامل کنترل می شود: 

۱- فاصله تا موضوع

۲- فاصله کانونی

۳- قطر دهانه دیافراگم

ظاهرا عمق میدان مسئله ساده ای به نظر می رسد اما در واقع موضوع غامضی است.هدف ما در این نوشتار،توضیح مفاهیم مرتبط با آن و نیز طرز استفاده از این مفاهیم برای تهیه عکسهای دلخواه می باشد. همانگونه که در تعریف عمق میدان ذکر شد، معیاراساسی ، وضوح عناصر است.درک شدت وضوح از فردی تا فرد دیگر متفاوت است. وبنابراین باید بر این نکته تاکید کنیم که وضوح مورد نظر در این تعریف ، یک وضوح قابل قبول برای اکثر افراد می باشد.به طوریکه اکثر افراد پس از مشاهده عکس،عناصر مورد نظر را در منطقه فوکوس دوربین بدانند.از سوی دیگر این وضوح به معنای Sharpness نیست بلکه به معنای آنست که ذات و ماهیت آن قسمت قابل تشخیص باشد. در دوربینهای دیجیتال، عمق میدان مسئله مهمی است چرا که کنترل عمق میدان در دوربینهای دیجیتال نسبت به دوربینهای فیلمی مشکلتر است.اندازه حسگر دوربینهای دیجیتال معمولی کوچک است و بالطبع نیاز به لنزهایی با فاصله کانونی کم دارند.نتیجه این حالت، عمق میدان وسیع این دوربینها نسبت به دوربینهای ۳۵ میلیمتری است و مشکل هنگامی بروز می کند که عکاس بخواهد عمق میدان را در عکس کم نماید.  فاصله موضوع تا دوربین و اثر آن بر عمق میدانهر چه جسم به دوربین نزدیکتر شود ، عمق میدان کمتر میشود.بعبارت دیگرهر چه نقطه فوکوس به لنز نزدیک تر باشد،وسعت منطقه واضح در تصویر کمتر خواهد شد.اگر جسم به اندازه کافی از دوربین دور شود(که در مورد دوربینهای دیجیتال این فاصله چندان هم زیاد نیست)، ناحیه پشت آن تا بینهایت در تصویر واضح است.

فاصله کانونی لنز و عمق میدان

برای فهم این رابطه ابتدا ذکر چند نکته لازم است:

فاصله کانونی بر حسب میلیمتر عبارتست از فاصله بین نقطه فوکوس و سطح کانونی.سطح کانونی ناحیه ای است که دایره نوری فوکوس شده توسط لنز ،روی آن می افتد.در دوربینهای دیجیتال این ناحیه معادل حسگر است.برای آن که کل این ناحیه توسط دایره نوری فوکوس شده پوشانیده شود ، بایستی اندازه لنز متناسب با سطح این ناحیه باشدو قطر دایره نوری فوکوس شده توسط لنز باید معادل قطر عرضی حسگر باشد.ابعاد حسگر دوربینهای دیجیتال نسبت به سطح کانونی دوربینهای ۳۵ میلیمتری کمتر است و در نتیجه لنزهای این دوربینها نیز کوچکتر و با فاصله کانونی کمتر خواهد بود.فقط در دوربینهای حرفه ای دیجیتال SLR اندازه حسگر تقریبا معادل سطح کانونی در دوربینهای غیر دیجیتال می باشد.فاصله کانونی لنز دوربینهای دیجیتال را به صورت معادل ۳۵ میلیمتری خود بیان میکنند.مثلا فاصله کانونی واقعی یک دوربین در حالت Tele وWide به ترتیب ۱۵ و ۵ است که معادل ۱۰۵ و ۳۵ میشود.اما باید به یاد داشت که همان اندازه واقعی در میزان عمق میدان تاثیر دارد. هر چه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد عمق میدان کمتر میشود. و به همین علت ایجاد پس زمینه محو (عمق میدان کم) با دوربینهای دیجیتال معمولی مشکل و گاه غیر ممکن است.  قانون فوق(هر چه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد عمق میدان کمتر میشود) جزئیاتی دارد که باید مورد توجه قرار گیرد و گرنه صدق نمی کند.در حقیقت بیان درست این قانون به این گونه است:

اگر مقدار اندازه دهانه دیافراگم و نیز فاصله نقطه فوکوس تا لنز ثابت باشد آنگاه هر چه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد، عمق میدان کمتر است.

برای روشن شدن این موضوع به مثال زیر توجه کنید:

فرض می کنیم که می خواهیم از فردی که در مقابل درختی قرار دارد عکس بگیریم.این کار را به دو صورت زیر انجام می دهیم.

۱-در فاصله ۳ متری شخص می ایستیم و یکبار با لنز واید(فاصله کانونی کم) و یکبار با لنز تله (فاصله کانونی زیاد) از وی عکس میگیریم.اگر اندازه دیافراگم در دو عکس یکی باشد ،عمق میدان در عکس دوم کمتر است و ممکن است درخت در پس زمینه محو شود. اما چون فاصله تا موضوع ثابت بوده است، در عکس دوم اندازه موضوع بزرگتر است و ممکن است مثلا قسمتی از سر شخص در کادر جا نشود.

۲-در این حالت، هدف ،گرفتن عکسی است که در آن اندازه سر شخص حدود نیمی از کادر را بپوشاند.برای این منظور ابتدا یک عکس با لنز واید میگیریم و سپس فاصله خود را تا شخص زیاد می کنیم و یک عکس با لنز تله میگیریم تا اندازه ها در دو عکس یکسان باشند. 

جالب است که عمق میدان در این دو عکس هیچ تفاوتی نخواهد داشت.

پس این قانون را که هر چه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد،عمق میدان کمتر است ،باید با تامل و دقت بیشتری استفاده کرد.

نکته:عمق میدان بین جلو و عقب نقطه فوکوس تقسیم میشود.یعنی مثلا وقتی عمق میدان در یک تصویر ۵۰ سانتی متر است ، از فاصله ۱۵ سانتی متری جلوی نقطه فوکوس تا ۳۵ سانتیمتری پشت آن در محدوده عمق میدان قرار داشته و در تصویر واضح است.(اعداد فوق به عنوان مثال ذکر شده اند). طرز تقسیم عمق میدان در جلو و پشت نقطه فوکوس در شرایط مختلف ،متفاوت است.هنگامی که به هر علتی عمق میدان کم باشد،عمق میدان جلو و پشت تقریبا برابر هستند.با افزایش عمق میدان، به تدریج قسمت واضح پشتی بیشتر از قسمت جلویی می شود.به طوریکه وقتی عمق میدان جلویی به حدود ۴/۱ فاصله جسم تا دوربین برسد،عمق میدان پشتی ۲ برابر عمق میدان جلوی جسم خواهد بود. و هنگامیکه عمق میدان جلوی جسم به ۲/۱ فاصله جسم تا دوربین برسد، عمق میدان پشت تا بینهایت ادامه خواهد داشت.

اندازه دیافراگم و عمق میدان

Aperture یا اندازه دهانه ورود نور لنز ،علاوه بر کنترل میزان نور وارد شده،بر عمق میدان نیز تاثیر دارد.

تصاویر زیر ارتباط بین عدد F و عمق میدان را نشان میدهد.

با افزایش عدد f از ۲ به ۱۱ (کاهش اندازه aperture )،عمق میدان افزایش می یابد.

مثلا با یک لنز ۵۰ میلیمتری و f5.6 و فوکوس روی فاصله ۳ متری ،از فاصله ۴۵/۲ متری تا فاصله ۸/۳ متری اجسام واضح بوده و عمق میدان کلی برابر است با ۳۵/۱ متر.اگر عدد f را به ۱۶ برسانیم عمق میدان از ۳۵/۱ به ۶/۶ متر افزایش می یابد.

کنترل عمق میدان در دوربینهای دیجیتال معمولی

مفهوم کنترل عمق میدان آن است که بتوانیم بسته به نیاز خود،عمق میدان را کم یا زیاد کنیم.چرا که گاهی عمق میدان کم بسیار ضروری است.مثلا در عکسهای پرتره که هدف تاکید روی صورت فرد است و باید از پس زمینه مجزا شود.

یک راه عملی برای ایجاد عمق میدان کم در این دوربینها به روش زیر است:

۱- موضوع را تا جای ممکن از پس زمینه دور کنیم.

۲- با استفاده از زوم اپتیکال موضوع را در کادر قرار دهیم.(فاصله کانونی زیاد)

۳- حتی الامکان از بیشترین اندازه ممکن برای f استفاده کنیم.

Hyperfocal Ditstance – HFD

HFD عبارتست از کمترین فاصله ای که وقتی با یک f خاص روی آن فوکوس شود،تمام اجسام تا بینهایت در پشت آن واضح باشند(یعنی عمق میدان پشتی تا بینهایت باشد).این موضوع برای عکاسان طبیعت اهمیت زیادی دارد. قبلا گفتیم که وقتی عمق میدان پشتی تا بینهایت باشد ،عمق میدان جلوی نقطه فوکوس، حدودا نصف فاصله دوربین تا نقطه فوکوس است.مثلا اگر با لنز ۵۰ و f16،مقدارHyperfocal distance برابر ۸ متر باشد ،تمام اجسام واقع در فاصله ۴ متری تا بینهایت واضح خواهند بود.

چگونه مقادیر DOF و HFD را تعیین کنیم؟

در ابتدا باید به مفهومی به نام Circle Of Confusion (COC) اشاره کنیم.همانگونه که در ابتدای این مقاله اشاره شد ،معیار وضوح عناصر موجود در عمق میدان ،یک معیار دقیقا تعریف شده نمی باشد.کمترین اندازه ای که چشم انسان میتواند در فاصله معمول خواندن تشخیص دهد ،حدودا ۱۶۶/۰ میلیمتر است.یعنی اگر ۲ نقطه کوچکتر از این مقدار را در کنار هم قرار دهید،از فاصله معمول خواندن، آنها را یک نقطه می بینید.همین موضوع در مورد تشخیص وضوح عناصر در عکسهای چاپ شده نیز صدق میکند.به عبارت دیگر اگر به یک عکس چاپ شده ۱۲*۱۵ سانتیمتری نگاه کنیم نقاط کمتر از ۱۶۶/۰ میلیمتر در آن قابل تشخیص نیستند.و چون برای چاپ این عکس از فیلم ۳۵ میلیمتری، حدودا ۵ برابر بزرگنمایی داشته ایم،مقدار بحرانی مذکور در فیلم ۳۵ میلیمتری برابر ۰۳۳۳/۰ =۵ : ۱۶۶/۰ خواهد شد.این عدد ۰۳۳۳/۰ حدودا مقدار COC برای دوربینهای فیلمی ۳۵ میلیمتری برای چاپهای ۱۲*۱۵ سانتیمتری است.(در مورد دوربینهای مختلف مقدار دقیق آن متفاوت است) برای تعیین عمق میدان باید چهار مقدار f ، فاصله کانونی ، فاصله نقطه فوکوس و مقدار COC دوربین مشخص باشد.

برای عکاسان تازه‌کار: عمق میدان چیست؟

در تعریف کلی عمق میدان وضوح می‌گوییم : محدوده‌ای از عکس که دارای وضوح (sharpness) قابل توجهی بوده و فوکوس شده‌باشد. در همه عکس‌ها این محدوده، قسمتی از جلو تا عقب نقطه‌ای که بر روی آن فوکوس شده‌است را شامل می‌شود.عمق میدان در عکس‌های مختلف متفاوت است. در برخی از عکس‌ها این محدوده بسیار کم و کوتاه است و در برخی از عکس‌ها این محدوده بسیار بزرگ و طولانی است. سه عاملی که بر عمق میدان تاثیر مستقیم می‌گذارند عبارتند از : دهانه دیافراگم (f-stop) ، فاصله سوژه تا دوربین و فاصله کانونی لنز.در ادامه به توضیح بیش‌تر و پاسخ به سولات رایج درباره عمق میدان می‌پردازیم.

چگونه با دیافراگم عمق میدان را کنترل کنیم؟

دیافراگم به نور اجازه می‌دهد تا از لنز عبور کرده و به سنسور برخورد کند. اندازه دیافراگم (قطر دهانه دیافراگم که جازه ورود نور را می‌دهد) میزان نور عبوری از لنز را کنترل می‌کند. استفاده از دیافرگم یکی از ساده‌ترین راه‌های کنترل عمق میدان است.

دیافراگم بازتر : عدد f کوچک‌تر : عمق میدان کم‌تر

دیافراگم بسته‌تر : عدد f بزرگ‌تر : عمق میدان بیش‌تر

فکر می‌کنم عبارت «عدد f کمتر، عمق میدان کمتر» راحت‌تر به خاطر سپرده می‌شود. طبیعتاً قرینه این عبارت نیز صدق می‌کند : «عدد f بزرگ‌تر، عمق میدان بیش‌تر» . به طور مثال وقتی تنظیمات دوربین را به گونه‌ای قرار دهیم که دیافراگم بر روی f/2.8 قرار داشته‌باشد، عمق میدان بسیار کمتری از زمانی خواهیم داشت که دیافرگم را بر روی f/11 قرار دهیم.

 

 

در نمونه بالا، عکس سمت چپ با سرعت شاتر ۱/۲۵۰ و دیافراگم f/5 ثبت شده‌است که نتیجه آن عمق میدان بسیار کم است. همانطور که می‌بینید، سوژه اصلی کاملاً واضح بوده و پس زمینه او محو ثبت شده‌است که این مساله باعث شده‌است تا سوژه از پس زمینه جدا شود و برجسته به نظر برسد. اما در عکس سمت راست از سرعت شاتر ۱/۵ ثانیه و دیافراگم f/32 استفاده شده‌است و بسته‌تر بودن دیافرگم باعث شده‌است که تقریباً اجزای تصویر، از پس زمینه تا پیش زمینه در وضوح کامل باشد. گونه با کنترل «فاصله سوژه تا دوربین» عمق میدان را کنترل کنیم؟ هرقدر سوژه اصلی به لنز نزدیک‌تر باشد عمق میدان کم‌تر شده و هر قدر از لنز فاصله بگیرد، عمق میدان بیش‌تر می‌شود. چگونه با تغییر فاصله کانونی لنز، عمق میدان را کنترل کنیم؟ به طور خلاصه فاصله کانونی، توانایی لنز در بزرگنمایی سوژه‌های دورتر است. این مقوله پیچیدگی‌های زیادی داشته و توضیح آن در این مجال نمی‌گنجد. اما به طور خلاصه می‌توان گفت که هرقدر فاصله کانونی لنز بیش‌تر باشد، عمق میدان کاهش می‌یابد.

در اینجا مثالی درباره موارد گفته شده می‌آورم:

سوژه مورد نظر در فاصله ۱۰ متری لنز قرار دارد. با لنزی به فاصله کانونی ۵۰ میلی‌متر از آن عکاسی می‌کنیم. از فاصله ۷.۵ تا ۱۴.۷ متری لنز واضح ثبت شده و در محدوده عمق میدان قرار دارد. این محدوده حدود ۷.۲ متر است. حال اگر زوم کرده و فاصله کانونی لنز را به ۱۰۰ میلی‌متر تغییر دهیم، از فاصله ۹.۲ تا ۱۰.۹ متری لنز در محدوده عمق میدان قرار می‌گیرد که در اینصورت مجموع محدوده عمق میدان حدود ۱.۷ متر می‌شود. حالا اگر فاصله خود را از ۱۰ متری سوژه به ۲۰ متری آن تغییر دهیم و همچنان با لنز ۱۰۰ میلی‌متری عکاسی کنیم، عمق میدان ما به همان اندازه‌ای می‌شود که از ۱۰ متری سوژه و با لنز ۵۰ میلی‌متری عکاسی کردیم.

 

 

عکسی که در بالا می‌بینید از فاصله ۵ متری قو و با لنزی با فاصله کانونی ۳۰۰ میلی‌متر ثبت شده‌است. فاصله کانونی زیاد لنز و فاصله کم با سوژه باعث به وجود آمدن عمق میدانی بسیار کم و در حدود ۵ سانتی‌متر شده‌است.اگر دوربین من تنظیمات دستی نداشته‌باشد و یا من قادر به تغییر آنها نباشم، چگونه می‌توانم عمق میدان را تغییر دهم؟حتی اگر دوربین اتوماتیکی داشته‌باشید که تنظیمات آن غیرقابل تغییر باشد، بازهم با روش‌هایی می‌توانید عمق میدان را کنترل کنید. در حالت‌های عکاسی دوربین خود، دنبال حالتی باشید که با شکل سر یک انسان مشخص شده‌است که حالت عکاسی از چهره یا همان پرتره است. تنظیمات این حالت معمولاً به گونه‌ای است که باعث کم شدن عمق میدان می‌شود. در همان‌جا تنظمیات دیگری نیز وجود دارد که معمولاً با شکل یک کوه مشخص می‌شود و مخصوص عکاسی از منظره است که استفاده از این حالت باعث افزایش عمق میدان می‌شود. اگر از دوربین‌های DSLR استفاده می‌کنید، اما هنوز آشنایی کامل جهت کارکردن با حالت دستی آن را ندارید، حالت‌های خودکاری وجود دارد که می‌توانید با عکاسی در این حالت‌ها، عمق میدان را به کنترل خود درآورید. از جمله این حالت‌ها، حالت «اولویت دیافرگم» یا همان «Aperture Priority mode» که در آن مقدار دیافرگم توسط شما اعمال شده، ولی در عین حال دوربین با کنترل مقادیر دیگر میزان نوردهی را کنترل می‌کند.آیا می‌توانم از یک عمق میدان ثابت در همه شرایط استفاده کنم؟جواب این سوال بله است، اما در نظر داشته‌باشید که به طور مثال استفاده از دیافرگم بسته در برخی شرایط شما را ملزم می‌کند که از سرعت شاتر‌های پایین و کند استفاده کنید که این مساله باعث می‌شود سوژه‌های متحرک شما به درستی ثبت نشوند. آیا محدوده عمق میدان در جلو و عقب سوژه فوکوس شده به یک اندازه است؟خیر، در واقع به صورت تقریبی، یک سوم محدوده عمق میدان در جلوی سوژه و دو‌سوم آن در عقب سوژه است. البته با افزایش فاصله کانونی این نسبت به برابر نزدیک‌تر می‌شود.

درک مساله عمق میدان چه تاثیری بر روی عکس‌های من دارد؟

مدیریت عمق میدان یکی از مهم‌ترین ابزار‌هایی است که در اختیار عکاس است، زیرا وضوح یکی از مسائلی است که به بهتر شدن و زیباتر شدن عکس کمک فراوانی می‌کند. اینکه بتوانید قسمت‌‌هایی از عکس را واضح و قسمت‌هایی را غیرواضح ثبت کنید، برای خلق یک اثر هنرمندانه می‌توانید خلاقیت بیشتری خرج کنید.

 

 

چه زمانی باید از عمق میدان کم استفاده کنم؟ استفاده از عمق میدان کم راه بسیار مناسبی برای جدا کردن سوژه اصلی از پس زمینه و برجسته کردن آن است، که این می‌تواند در عکاسی پرتره بسیار کارآمد باشد. عمق میدان کم همچنین می‌هواند در عکاسی حیات وحش بسیار کارآمد باشد،‌ جایی که شما می‌خواهید سوژ را از محیط پیرامونش جدا کرده و برجسته نمایش دهید. از سویی دیگر عکاسی از حیات وحش معمولاً در شرایط نوری کم و محدود است و استفاده از دیافراگم بازتر، باعث بالا بردن سرعت شاتر و در نتیجه امکان تسلط بیش‌تر بر سوژه و دوربین می‌شود. عمق میدان کم در عکاسی ورزشی هم بسیار کارآمد است؛ هنگامی که قصد تمرکز بر روی ورزشکار و جداکردن وی از محیط اطرافش را داریم. این مساله همچنین باعث بالاتر رفتن سرعت شاتر و در نتیجه توانایی ثبت دقیق‌تر حرکات سریع ورزشکار می‌شود.

 

 

عکس بالا با لنزی با فاصله کانونی ۳۰۰ میلی‌متر و دیافراگم f/5.6 ثبت شده‌است که حاصل کار عمق میدانی بسیار کم است. به همین دلیل است که اکیداً توصیه می‌شود که نقطه فوکوس حتماً بر روی چشم سوژه قرار داشته باشد. جدا شدن سوژه از پس زمینه در این عکس خیره‌کننده است. چه زمانی باید از عمق میدان بیش‌تر استفاده کنم؟ یکی از مسائل مهم در عکاسی از منظره این است که تا جایی که ممکن است سوژه‌‌ها در محدوده عمق میدان قرار داشته‌باشند. برای نیل به این مقصود می‌توانید از لنز‌های واید (فاصله کانونی کم) و دیافراگم‌های بسته‌تر استفاده کنید.

 

 

عکس بالا با لنزی با فاصله کانونی ۵۰ میلی‌متر و دیافراگم f/16 ثبت شده‌است. نقطه فوکوس در ۸ متری لنز قرار دارد که از ۴ متری لنز تا بی‌نهایت در محدوده عمق میدان قرار گرفته است. چگونه می‌توان عمق میدان را محاسبه کرد؟ وبسایت‌های فراوانی بر روی اینترنت قرار دارند که جدول‌های مختلفی برای دوربین‌ها و لنزهای متفاوت به منظور محاسبه عمق میدان در اختیار کاربران قرار می‌دهند. علاوه بر این اپلیکیشن‌هایی برای اسمارت‌فون‌ها وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توانید عمق میدان را محاسبه کنید. اما بهترین، ساده‌ترین و در دسترس‌ترین روش برای محاسبه عمق میدان، استفاده از دکمه DOF در دوربین‌‌های DSLR است که با فشردن آن پیش نمایشی از صحنه و مقدار عمق میدان آن در اختیار خواهید داشت. به خاطر داشته باشید که با فشردن این دکمه تصویر ظاهر شده در منظره یاب اندکی تاریک‌تر از تصویر معملی است، اما این به معنی تاریک‌ ثبت شدن عکس نیست. زمانی که نورسنجی را درست انجام داده باشید، نباید از این بابت نگرانی داشته باشید. آیا می‌‌توان دوربین را طوری تنظیم کرد که همه اجزای موجود در قاب در محدوده عمق میدان ثبت شوند؟ اصطلاحی در عکاسی با عنوان «hyperfocal distance» یا «فاصله اَبَرکانونی» وجود دارد. وقتی شما در نقطه فاصله ابرکانونی فوکوس می‌کنید، سوژه‌هایی که در فاصله نصف این مسافت تا بی‌نهایت قرار دارند به صورت واضح ثبت خواهند شد. از یک محاسبه گر عمق میدان جهت پیدا کردن فاصله ابرکانونی استفاده کنید. اگر چنین امکانی برای شما محیا نبود، بر روی نزدیک‌ترین سوژه‌ای که لنز قادر به فکوس بر روی آن است فوکس کرده و از بسته ترین دیافرگم و کم‌ترین فاصله کانونی لنز استفاده کنید. در عکاسی ماکرو چه عمق میدانی را اعمال کنیم؟ عکس‌های ماکرو اغلب در نور کم و با لنزهایی با فاصله کانونی بالا ثبت می‌شوند که این‌ها باعث کم شدن عمق میدان می‌شوند. در صورتی که می‌خواهید عمق میدان بیش‌تری داشته باشید، باید از حساسیت‌های بالا و سرعت‌ شاتر‌های پایین استفاده کنید. در صورت امکان باید شرایطی را فراهم کنید که نور بیش‌تری بر سوژه شما بتابد. این‌ها بعث می‌شوند که بتوانید از دیافراگم‌ بسته‌تر استفاده کرده و در نتیجه عمق میدان بیش‌تری داشته باشید.

 

 

عکس بالا با لنزی با فاصله کانونی ۱۲۰ میلی‌متری گرفته شده است و با وجود اینکه دیافراگم بکار رفته در آن f/8 است، همچنان عمق میدان بسیار کمی دارد.

بوکه چیست؟

بوکه از واژه ژاپنی boh-ke که به معنی محو یا همان Blur است برداشت شده‌است. این جلوه بر روی سوژه‌هایی که خارج از عمق میدان قرار دارند اتفاق می‌افتد. به صورت کلی بوکه به دایره‌هایی گفته می‌شود که در محدوده خارج از عمق میدان و به دلیل شکل دهانه دیافراگم تشکیل می‌شوند. بوکه معمولاً با دیافراگم‌ f/2.8 و بازتر از آ شکل می‌گیرد. اما اگر فاصله پس زمینه را از نقطه فوکوس بیش‌تر کنید، امکان ایجاد بوکه در دیافراگم‌های بسته‌تر نیز به وجود می‌آید.

خلاصه‌ای از روش‌های کنترل عمق میدان

افزایش عمق میدان:

استفاده از لنزهایی با فاصله کانونی کم‌تر

کاهش عمق میدان:

بازکردن دیافراگم

نزدیک شدن به سوژه

استفاده از لنزهایی با فاصله کانونی زیاد

با کنترل عمق میدان در عکس‌های خود، قطعاً بر عکسی که می‌گیرید مسلط‌تر شده و به نتایج بهتری دست پیدا خواهید کرد. امیدوارم مطالب بالا برای شما مفید واقع شده‌باشد.

عمق میدان چه تاثیری در عکسها دارد؟

با چشمان خود به یک صحنه نگاه کنید، معمولا همه چیز در فوکوس است (چیزی را چندان مات نمی بینید به خصوص اگر موضوعی که به آن نگاه میکنید از چشمان شما دور باشد). اما نیازی نیست عکس های شما هم این چنین باشند. همان طور که توضیح داده شد با تنظیم دوربین دیجیتال خود می توانید کاری کنید که فقط برخی از قسمت های عکس در فوکوس باشند، پس زمینه را واضح یا محو کنید همچنین میزان محوشدگی را تنظیم کنید. این توانایی به عکاس امکان جلب توجه مخاطب را به سوی موضوع مورد عکاسی میدهد و بدین ترتیب میتوان معانی متفاوتی را به بیننده انتقال داد . برای مثال به تصویر زیر نگاه کنید:

 

 

انتخاب نقطه ی فوکوس به جا وتنظیم درست و دقیق عمق میدان در این عکس جلوه ای بسیار زیبا همراه با توجه و تمرکز کامل به چهره ی سرباز دوم ( موضوع عکس) ایجاد کرده است از طرف دیگر ادامه ی صف محو شده ی سربازان پس زمینه ای بسیار زیبا را آفریده است.

یا در عکسهای زیر:

 

 

عکس سمت چپ اهمیت گلی که موضوع عکاسی است را به خوبی القا نمیکند (گویا دلیل عکس برداری ، ثبت مجموعه ی گلها یا مرتع بوده) ولی با باز کردن دیافراگم و کم شدن عمق میدان در تصویر سمت راست ، مخاطب به روی گل موضوع عکاسی متمرکز خواهد شد.

یا درتصویرهای زیر :

وقتی بخواهیم در مناظر و عکاسی معماری جزئیات بیشتری را به نمایش بگذاریم از عمق میدان بیشتر (عمیقتر) استفاده میکنیم:

 

   

 

 

 

یک نکته ی مهم در مورد محدودیت عکاس هنگام استفاده از دوربین های دیجیتال کامپکت عمیق بودن اجباری عمق میدان در بسیاری از شرایط است. دلیلش هم فاصله کانونی کم دوربینهای دیجیتال کامپکت است که باعث میشود که این دوربینها دارای عمق میدان زیادی باشندو در نتیجه تهیه عکس با پس زمینه محو در چنین دوربینهایی مشکل خواهد بود.در دوربینهای دیجیتال و در حالت لنز واید (که کمترین فاصله کانونی را دارند) وقتی نقطه ی فوکوس در فواصل بیش از ۳-۴ متر از دوربین واقع شود،عمق میدان بسیار زیاد است و در این حالت نقش دیافراگم تنها کنترل نور ورودی خواهد بود و نمی توان با آن عمق میدان را هم کنترل کرد.اما در دوربینهایDSLR به علتامکان استفاده از لنز با فاصله کانونی بیشتر، در فواصل زیاد نیز میتوان با تغییر عددF (تنظیم گشودگی روزنه دیافراگم) عمق میدان را کنترل نمود. (به تصاویر زیر دقت کنید)

 

 

سمت راست با یک دوربین کامپیکت و سمت چپ با تنظیم یک دوربین DSLR گرفته شده است. برای کم کردن عمق میدان در زمان عکاسی با دوربین کامپکت میتوان حتی الامکان –پس از فاصله گرفتن از موضوع- روی موضوع زوم اپتیکال کرد (از این طریق فاصله ی کانونی زیاد می¬شود) و تا حدامکان دیافراگم را باز کرد (عدد f کوچکتری انتخاب کرد) بدین ترتیب عمق میدان کمتر شده و پس زمینه تا حدودی محو خواهد شد. البته باید به یاد داشت که عموما در لنزهای فاصله ی کانونی لنز و حداکثر گشودگی دیافراگم با هم رابطه دارندبا افزایش فاصله کانونی در دوربینهایی که فاصله کانونی متغیر دارند،حداقل عدد f قابل استفاده-بیشینه ی گشودگی روزنه-، افزایش می یابد.مثلا با لنز واید و فاصله کانونی ۵ میلیمتر عدد f حداقل برابر۲.۸ و بالنز تله و فاصله کانونی ۱۶ عدد f ‌حداقل برابر۴.۸ خواهد بود.که این نکته را روی بدنه ی لنز درج می¬کنند برای مثال: 

Zoom Lens 3X 5.4-16.2mm 1:2.8-4.8

یعنی فاصله کانونی در حالت واید۴.۵ میلیمتر با حداقل f 2.8 و در حالت تله فاصله کانونی ۱۶.۲ میلیمتر و حداقل عدد f برابر ۴.۸است.

چند نکته برای محاسبه ی تقریبی عمق میدان:

طرز تقسیم عمق میدان در جلو و پشت نقطه فوکوس در شرایط مختلف ،متفاوت است. اما زمانی که عمق میدان کم باشد،عمق میدان جلو و پشت نقطه فوکوس (صفحه ی فوکوس) تقریبا برابر هستند. هر چه عمق میدان بیشتر شود نقاط پشتی نقطه ی فوکوس در مقایسه با نقاط جلویی سهم بیشتری از عمق میدان را به خود اختصاص می¬دهند مثلا هنگامیکه عمق میدان جلوی جسم به ۲/۱ فاصله جسم تا دوربین برسد، عمق میدان پشت تا بینهایت ادامه خواهد داشت!

نکته ای برای حرفه ای ها: فاصله ی فراکانونی یا Hyperfocal Ditstance – HFD

HFD عبارتست از کمترین فاصله ای که وقتی در یک f خاص روی آن فاصله فوکوس شود،تمام اجسام پشت نقطه ی فوکوس تا بینهایت دور واضح به نظر برسند(یعنی عمق میدان پشتی تا بینهایت باشد).این موضوع برای عکاسان طبیعت، مناظر و معماری اهمیت زیادی دارد. با استفاده از همین تکنیک تصاویری چشم نواز از طبیعت و چشم اندازها خلق می¬شود.تصاویری که در هنگام دید عادی با چشم از همان مناظر دیده نمی¬شوند!

 

 

همان طور که اشاره شد وقتی عمق میدان پشتی تا بینهایت باشد ،عمق میدان جلوی نقطه فوکوس، حدودا نصف فاصله دوربین تا نقطه فوکوس است.مثلا اگر با لنز ۵۰ و f16،مقدار Hyperfocal distance برابر ۸ متر باشد ،تمام اجسام واقع در فاصله ۴ متری تا بینهایت واضح خواهند بود.(به شکل زیر توجه نمایید)

 

 

با توجه به همین نکته با کراپ کردن کادر از منطقه ی عمق میدان جلویی، میتوانیم تصاویری سحرآمیز خلق کنیم که تمامی نقاط عکس در آن واضح به نظر برسند!

  

 

 

 

کته ی تکمیلی : CoCیا Circle of confusion چیست؟

چشم انسان در تشخیص و تفکیک نقاط در کنار هم دارای محدودیتی است ( به همین دلیل، خطی که به وسیله ی یک خودکار کشیده می¬شود را پیوسته میبینیم و نه نقطه نقطه!) مثلا اگر از فاصله ی حدود ۲۵ سانتی متری به یک تصویر نگاه کنید نمیتوانید نقاطی را که در فاصله ی کمتر از ۰.۱۶۶ میلیمتر از هم قرار گرفته اند تمیز دهید و آن دو نقطه را یک نقطه خواهید دید . همین نکته در تعیین ناحیه ی فوکوس، عمق میدان و فاصله ی فراکانونی موثر خواهد بود ، CoC مربوط به یک تصویر ثبت شده در یک دوربین دیجیتال به سایز حسگر دوربین و نیز رزولوشن عکس (بر حسب مگا پیکسل) وابسته است. نرم افزارهای معرفی شده برای محاسبه ی عمق میدان و فاصله ی فراکانونی، به صورت خودکار با توجه به مدل دوربین شما، اثر Coc در محاسبات را اعمال می¬ کنند.

 

برای دانلود فایل این مطلب به صورت PDF روی لینک زیر کلیک کنید

 

 

عمق میدان چیست؟